برای رسیدن به تعریف تربیت بحث را با توجه به معانی لغوی تربیت و اصطلاحاتی که مترادف آن بکار می روند پی می گیریم.
1- تعلیم یا آموزش : این واژه در لغت نامه دهخدا به معنی آموختن، بیاگاهانیدن ، آموختن ، آگاهانیدن ، کسی را چیزی آموختن،آموزانیدن و....آمده است
2- تربیت یا پرورش:در همان جا،پرورانیدن،پروردن، پروردن و آموختن معنی شده است.
از سوی دیگر در زبان فارسی،هر دو کلمات تعلیم و تربیت هم در مورد انسان و هم در مورد حیوان بکار می روند و تربیت حتی درباره گیاهان نیز کاربرد دارد.اما کلمه در مورد انسان دارای کاربرد عمیقتر و وسیعتری است.در مفهوم لغوی به کار بردن کلمه تربیت از پرورش عضلات بدن تا کمالات معنوی را شامل می شود.
بنابراین آنچه از واژه تربیت استنباط می شود این است که تربیت شامل ایجاد یا فعلیت بخشیدن هر نوع کمالی در انسان می شود که مطلوبیت و ارزش داشته باشد.این کمال گاهی جنبه شناختی دارد که به دانش،شناخت و آگاهی انسان مربوط می شود گاهی نیز جنبه کنشی یا حرکتی دارد که به رفتارها و اعمال عینی انسان که اغلب دارای مظاهر جسمانی هستند مربوط می شود و بالاخره گاهی جنبه گرایشی یا عاطفی دارد که با نگرش،اعتقاد،ایمان و علایق،احساسات انسان مرتبط است.
کاربرد کلمه تعلیم و تربیت در مورد غیر انسان آنهم برای دست اندرکاران علوم تربیتی مسامحه آمیز است و اهل فن هر دو آنها را درمورد انسان بکار می برند.
3- تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش:کاربرد این واژه مرکب که به معنای واحدی دلالت دارد در زبان فارسی تاریخچه طولانی ندارد و احتمالا ً از آغاز قرن اخیر فراتر نمی رود.
4- تدریس:به فعالیت خاصی گفته می شود که به وسیله معلم انجام می گیرد تا شاگردان مطلبی را بیاموزند.
5- مهارت آموزی یا عادت دادن:این عمل ایجاد مهارت در افراد از طریق تمرین و تکرار و کارو تربیت چیست؟
هدف کلی:
آشنایی با تعریف،مفهوم و ابعاد گوناگون تربیت
تربیت در جریان زندگی انسان نقش مهم و اساسی دارد.ارائه یک تعریف جامع و مانع از تربیت قدری مشکل به نظر میرسد.به همین دلیل اغلب کسانی که در این راه تلاش کرده یا می کنند،بالاخره یا به تعریف تجویزی یا قیدی از تربیت روی می آورند و یا مانند فلاسفه پیرو مکتب تحلیل زبان به جای تعریف معین از تربیت به تحلیل و تبیین مفهوم آن با توجه به مصادیق می پردازند.
گروه سومی هم وجود دارد که دادن تعریف معین و مشخص از تربیت را ممکن می دانند و عقیده دارند برای اینکه بین تربیت نظری و تربیت عملی تناسب و هماهنگی وجود داشته باشد لازم است که تعریف روشنی از تربیت بدست داد.بعضی نیز مانند پیترز از ملاکها و معیارهایی سخن می گویند که بتوانند آن را از سایر فعالیت ها جدا کنند.
رزی است.
پیترز عقیده دارد که تربیت مستلزم:
1- انتقال ارزشهایی است که افرادی آنها را پذیرفته اند و می خواهند به دیگران منتقل نمایند
2- شناخت و معرفت مؤثر است
3- کاربرد روشهای خاص برای انتقال معرفت و ارزش است
در واقع پیترز تربیت را فرایندی می داند که دارای محتوی و روش است.
یک مدیریت آموزشی داریم و یک مدیریت دولتی (البته گرایشهای دیگر مدیریت هم هست) وقتی می گوییم مدیدیت آموزشی همانطور که از نامش پیداست یعنی این رشته شما را برای کار مدیریت در مراکز آموزشی تربیت می کند نه سایر مراکز و سازمانها. مگر آنکه خود آن سازمانها و مراکز به نوعی با آموزش و پرورش مرتبط باشد و به این تخصص نیاز داشته باشند. ( در گفتگویی که با دکتر خنیفر – رییس دانشکده ی مدیریت دانشگاه پردیس –داشتیم ایشان اینگونه بیان نمودند که مدیریت آموزشی کامل ترین و جامع ترین رشته – در بین گرایشهای مختلف مدیریت- ست و اگر اینگونه ارزیابی کنیم امکان مدیریت سازمانهای مختلف نیز برای شخصی که در رشته ی مدیریت آموزشی تحصیل کرده و شایستگی ها ی خود را اثبات نموده است نیز ممکن خواهد بود)
* ایا دانشجوی علوم تربیتی – مدیریت و برنامه ریزی آموزشی- می تواند وزیر اموزش و پرورش شود؟
بله. به شرط آنکه بتواند لیاقت و شایستگی های مدیریتی و اجرایی خود را از طریق سلسه مراتب کاری به اثبات برساند.
* در استخدام ، الویت با کدام گروه است؟علوم تربیتی یا تربیت معلم؟
تربیت معلم
* در استخدام مشاور الویت با کدام گروه است؟ علوم تربیتی یا مشاوره ؟
روانشناسان و مشاوران . البته قبلا از علوم تربیتی هم استفاده میشد اما دو سالی ست – این جمله را در سال 85 گفته اند- که به خاطر افزایش فارغ التحصیلان روانشناسی و مشاوره ، دیگر از علوم تربیتی در زمینه ی مشاوره به ندرت استفاده می شود.
* رشته ی علوم تربیتی چه امکاناتی را برای آینده ی فرد فراهم میکند؟
چون علوم تربیتی در باب مسائل تعلیم و تربیت است هم برای آینده ی فرد و هم جامعه مفید خواهد بود. برای دانشجویان دختر که در آینده نقش مادری را می خواهند ایفا کنند این رشته حرفهای زیادی دارد. برای دانشجویان پسر هم که در آینده می خواهند نقش پدری را ایفا کنند این رشته خیلی مفید ست . این بعد فردی ست .
اما بعد اجتماعی: در جامعه وقتی فردی با این تخصص و ویژگی ها وارد می شود در هر زمینه می تواند یک شهروند موفق ، یک خواهر موفق، یک برادر موفق و یا یک فرزند موفق باشد. چرا؟ چون مبانی و اصول زیر ساختی مسائل مربوط به علوم تربیتی و روانشناسی را آموزش دیده است.
*در آخر اگر مطلب خاصی دارید بفرمایید
هدف کلی گرایشهای مختلف علوم تربیتی ارتقاء آگاهی عمومی مردم در زمینه ی تعلیم و تربیت ست . ما معتقدیم تعلیم و تربیت صحیح و اصولی می تواند هر جامعه ای را به رشد مطلوب برساند . برای تحقق این هدف وجود کارشناسانی با دانش و بینش کافی الزامی است و این افراد همان متخصصان علوم تربیتی هستند. اعتقاد قلبی من این ست که برای موفقیت در هر کاری شور و انگیزه و میل به خواستن حرف اول را می زند. تنها داشتن مدرک تحصیلی یک رشته کافی نیست. به عنوان مثال در گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی هدف اصلی ، تربیت مدیران و برنامه ریزان آموزشی برای نظام آموزش و پرورش است. تردیدی وجود ندارد کسانی که این رشته را انتخاب می کنند باید از قدرت رهبری و مدیریتی ، خلاقیت ، روابط انسانی بالا، مهارت تصمیم گیری و قدرت حل مسئله برخوردار باشند. اینها از ضروریات است. لکن تمامی این موارد زمانی به عرصه ی ظهور وارد می شوند که شور و تمایل لازم در مدیر وجود داشته باشد.
امور تربیتی نهادی ست وابسته به سازمان آموزش و پرورش . این نهاد فوریتی بود که در آغاز پیروزی انقلاب اسلامی با اهداف خاص امور تربیتی –آموزش تعالیم انسانی و اسلامی- تعریف شد ، ادامه پیدا کرد و روز به روز مراحل تکامل را پشت سر گذاشت. در حقیقت هدف آن بارور شدن نظام تربیتی و تعلیم و تربیت دانش آموزان بوده و هست و این همان نقطه ی مشترک امور تربیتی با علوم تربیتی ست .
تفاوت این دو این ست که امور تربیتی یک نهاد است و تنها تعلیم و تربیت را در مدارس دنبال می کند . اما علوم تربیتی یک رشته ی تحصیلی در سطح دانشگاه و در مقاطع کارشناسی ، کارشناسی ارشد و دکترا ست و تعلیم و تربیت کل جامعه را در نظر دارد .
سوالات گفتگو :
* شما پیش از اینکه وارد رشته ی علوم تربیتی شوید چه میزان در مورد رشته اطلاع داشتید؟
ضمن تشکر از شما به جهت اهتمام در آگاه سازی مخاطبین و ترتیب دادن این مصاحبه ابراز می دارم با توجه به این که من ابتدا کار معلمی خودم را با اخذ مدرک فوق دیپلم ابتدایی از مرکز تربیت معلم وابسته به اموزش و پرورش شروع کردم ؛ در حقیقت انتخاب این رشته مرتبط با شغل من بود و با شناخت این رشته را انتخاب کردم .
* با توجه به این که شما قبلا معلم بوده اید لطفا بگویید تفاوت علوم تربیتی و تربیت معلم در چیست؟
علوم تربیتی یک رشته ی تحصیلی ست اما تربیت معلم رشته نیست ، یک گرایش شغلی ست. در مراکز تربیت معلم فرد را برای " معلم شدن" آماده می کنند آن هم با شرایط و ضوابط خاص این مراکز در زمینه ی جذب و گزینش و آموزش. به عبارت دیگر رشته ی علوم تربیتی بسته به نوع گرایش این رشته ابزاری ست به منظور نیل به اهداف آموزش و پرورش و مراکز تربیت معلم .
* به نظر شما چرا عموم مردم علوم تربیتی را با امور تربیتی اشتباه می گیرند؟
به دلیل اینکه هدف نهایی هر دو تعلیم و تربیت است لکن امور تربیتی رسالتی ست که آموزش و پرورش کشور به منظور کاربردی نمودن و نهادینه کردن آموزه های علمی و تربیتی در زندگی دانش آموزان بر ضمّه ی خود قرار داده ست که این آموزه ها همان پیکره ی علوم تربیتی ست .
* علوم تربیتی چقدر به روانشناسی شباهت دارد؟
این دو هرکدام دو رشته ی مجزا هستند اما تعدادی از واحدهای درسی در هر دو مشترک است. به عنوان مثال می توان از روانشناسی عمومی ، روانشناسی تربیتی ، روانشناسی رشد و مشاوره نام برد .
*دانشجویان تربیت معلم تعهد تدریس دارند آیا برای دانشجویان علوم تربیتی نیز چنین تعهدی هست؟
خیر. کسانی که وارد دانشکده ها یا مراکز تربیت معلم می شوند در حقیقت باید گزینش و بعد مشغول به تحصیل شوند . شما در رشته ی علوم تربیتی تحصیل می کنید ممکن است در سطح کسانی باشید که در مراکز تربیت معلم تحصیل کرده اند اما چون مراحل گزینش را طی نکرده اید اگر در آینده مایل باشید که در سیستم آموزش و پرورش به عنوان معلم استخدام شوید این استخدام منوط ست به نیاز آموزش و پرورش و احراز شرایط .
* آینده ی رشته ی علوم تربیتی چیست؟ آیا غیر از آموزش و پرورش هم جایی هست که کارشناس علوم تربیتی در آن فعالیت کند؟
کسانی که وارد این رشته می شوند بسته به نوع گرایش رشته ی خود می توانند به عنوان مدیر ، معلم ، برنامه ریز آموزشی .. جذب شوند. در حال حاضر فارغ التحصیلان این رشته می توانند منوط به نیاز آموزش و پرورش مناطق و نواحی بصورت غیر رسمی با مراکزی مثل مهد کودکهای خصوصی و مدارس غیر انتفاعی همکاری کنند .
*آیا می توانیم به عنوان مدیر و یا مشاور در هر سازمانی فعالیت کنیم؟
یک مدیریت آموزشی داریم و یک مدیریت دولتی (البته گرایشهای دیگر مدیریت هم هست) وقتی می گوییم مدیدیت آموزشی همانطور که از نامش پیداست یعنی این رشته شما را برای کار مدیریت در مراکز آموزشی تربیت می کند نه سایر مراکز و سازمانها. مگر آنکه خود آن سازمانها و مراکز به نوعی با آموزش و پرورش مرتبط باشد و به این تخصص نیاز داشته باشند. ( در گفتگویی که با دکتر خنیفر – رییس دانشکده ی مدیریت دانشگاه پردیس –داشتیم ایشان اینگونه بیان نمودند که مدیریت آموزشی کامل ترین و جامع ترین رشته – در بین گرایشهای مختلف مدیریت- ست و اگر اینگونه ارزیابی کنیم امکان مدیریت سازمانهای مختلف نیز برای شخصی که در رشته ی مدیریت آموزشی تحصیل کرده و شایستگی ها ی خود را اثبات نموده است نیز ممکن خواهد بود )
* ایا دانشجوی علوم تربیتی – مدیریت و برنامه ریزی آموزشی- می تواند وزیر اموزش و پرورش شود؟
بله. به شرط آنکه بتواند لیاقت و شایستگی های مدیریتی و اجرایی خود را از طریق سلسه مراتب کاری به اثبات برساند .
* در استخدام ، الویت با کدام گروه است؟علوم تربیتی یا تربیت معلم؟
تربیت معلم
* در استخدام مشاور الویت با کدام گروه است؟ علوم تربیتی یا مشاوره ؟
روانشناسان و مشاوران . البته قبلا از علوم تربیتی هم استفاده میشد اما دو سالی ست – این جمله را در سال 85 گفته اند- که به خاطر افزایش فارغ التحصیلان روانشناسی و مشاوره ، دیگر از علوم تربیتی در زمینه ی مشاوره به ندرت استفاده می شود.
* رشته ی علوم تربیتی چه امکاناتی را برای آینده ی فرد فراهم میکند؟
چون علوم تربیتی در باب مسائل تعلیم و تربیت است هم برای آینده ی فرد و هم جامعه مفید خواهد بود. برای دانشجویان دختر که در آینده نقش مادری را می خواهند ایفا کنند این رشته حرفهای زیادی دارد. برای دانشجویان پسر هم که در آینده می خواهند نقش پدری را ایفا کنند این رشته خیلی مفید ست . این بعد فردی ست .
اما بعد اجتماعی: در جامعه وقتی فردی با این تخصص و ویژگی ها وارد می شود در هر زمینه می تواند یک شهروند موفق ، یک خواهر موفق، یک برادر موفق و یا یک فرزند موفق باشد. چرا؟ چون مبانی و اصول زیر ساختی مسائل مربوط به علوم تربیتی و روانشناسی را آموزش دیده است.
*در آخر اگر مطلب خاصی دارید بفرمایید
هدف کلی گرایشهای مختلف علوم تربیتی ارتقاء آگاهی عمومی مردم در زمینه ی تعلیم و تربیت ست . ما معتقدیم تعلیم و تربیت صحیح و اصولی می تواند هر جامعه ای را به رشد مطلوب برساند . برای تحقق این هدف وجود کارشناسانی با دانش و بینش کافی الزامی است و این افراد همان متخصصان علوم تربیتی هستند. اعتقاد قلبی من این ست که برای موفقیت در هر کاری شور و انگیزه و میل به خواستن حرف اول را می زند. تنها داشتن مدرک تحصیلی یک رشته کافی نیست. به عنوان مثال در گرایش مدیریت و برنامه ریزی آموزشی هدف اصلی ، تربیت مدیران و برنامه ریزان آموزشی برای نظام آموزش و پرورش است. تردیدی وجود ندارد کسانی که این رشته را انتخاب می کنند باید از قدرت رهبری و مدیریتی ، خلاقیت ، روابط انسانی بالا، مهارت تصمیم گیری و قدرت حل مسئله برخوردار باشند. اینها از ضروریات است. لکن تمامی این موارد زمانی به عرصه ی ظهور وارد می شوند که شور و تمایل لازم در مدیر وجود داشته باشد.
قابل توجه ترم اولی ها ...
علوم تربیتی ؟ امور تربیتی؟ ...یا تربیت معلم؟
این سوالی بود که ترم یک و دو تقریبا برای همه ی همکلاسی هایم مطرح بود.. اما جواب نسبتا کاملی برای آن پیدا نمی کردیم. تا اینکه من و خانم شجاعی در دی ماه 85 با مراجعه به سازمان آموزش و پرورش کل – واقع در بلوارامین- در گفتگویی که با جناب آقای گیلکی که آن زمان مشاوره ی متوسطه ی سازمان بودند-الان نمی دانم هستند یا نه- داشتیم به جواب اکثر سوالات رسیدیم.بسیاری از ترم اولی ها از ما همین سوالات را می پرسیدند. این مصاحبه را برای این عزیزان می نویسم .
اکثر افراد جامعه مرد ، زن ، کوچک و بزرگ بر این باورند که "علوم تربیتی" با تربیت معلم و یا امور تربیتی تفاوتی ندارد . برخی دیگر که می پندارند "علوم تربیتی" همان تربیت بدنی ست !!!
تصور بیشتر افراد این ست که دانشجوی علوم تربیتی در نهایت مربی پرورشی خواهد شد! و نهایتا اگر اطلاعات زیادی داشته باشند می گویند: " پس آخر آخرش معلم می شوی ؟ !"
از این رو لازم دیدیم در مورد این رشته توضیحاتی ذکر کنیم :
در فرهنگ لغت فارسی در ذیل واژه ی "تربیت" این معانی نوشته شده است :
"پروراندن، پروردن، پرورش دادن، ادب و اخلاق به کسی یاد دادن "
واژه های "پروردن ، پروراندن و پرورش دادن" هر سه معنایی واحد دارند و تربیت به این معنا برای همه ی جانداران ( اعم از انسان، حیوان و حتی نباتات) استفاده می شود و درباره ی انسان برای جسم و روح – هر دو- به کار می رود. اما غالبا در میان عوام وقتی از تربیت سخن به میان می آید اذهان مردم به روح و روان آدمی و بعد معنوی او معطوف می گردد. وقتی به کسی خطاب می شود "تو تربیت نداری" در اصل این مفهوم تداعی میشود که "مگر به تو رفتار آداب و مقررات فلان کار را یاد نداده اند؟"
پر واضح است که "علوم تربیتی" و تربیت بدنی با یکدیگر شباهتی ندارند. تربیت بدنی با جسم انسان سر و کار دارد .حال آنکه هر آنچه در "علوم تربیتی" گفته می شود مربوط به تعلیم و تربیت و روح آدمی ست.
اما ببینیم چرا علوم تربیتی با تربیت معلم و امور تربیتی اشتباه گرفته می شود ؟ و آیا اینها نقاط مشترکی دارند یا نه؟
http://qomeducation.blogfa.com/post-43.aspx
بسم الله الرحمن الرحیم
هر انسان کتابی است چشم براه خواننده اش "دکتر علی شریعتی"
-اگر بپرسیم سخت ترین ومشکل ترین رشته تحصیلی یا علمی برای ما انسانها چه علمی است شاید در وهله ی اول بگوییم مثلا علم هسته ای ! هوا فضا و....
اما من می گویم علوم انسانی!
چون سالها ، قرنها و... میگذرند واز ابتدای فرود بشر برروی کره ی خاکی
متاسفانه هنوز نتوانسته برای ارتباط انسانی درست وخوب خودحتی با ان کسی که در زیر یک سقف زندگی میکند علم وقانون درستی را داشته باشد.
برای انکه بتوانیم به این امر مهم دست بیابیم باید علوم تربیتی را هر لحظه بهتر از لحظه ی گذشته درک کنیم
وبا تغییر وتحولات جوامع بشری خصوصا جامعه مورد زندگیمان همگام وهمراه شویم و کتاب کنونی مردم جامعه را ورق بزنیم و بخوانیم وبدانیم که چگونه با انان ارتباط خوب داشته باشیم
علوم تربیتی نیز بمانند سایر رشته ها هر انچه درک وتحصیل کنیم باز هم کم است و حرفها وافکار ورفتارهای جدیدی برای ما انسانها دربر خواهد داشت
امیدوارم بتوانم در این امر مهم گامهای موثری با کمک شما بردارم.
معبودا
انسان تا انسان شود به انسان یاری نما آنسان که تو میخواهی ومیدانی انسان را "محمد رضا شهرکی"
